برخى از آثار و حکمتهاي بارز و عيني نماز
1- قرب معنوى :يکى از آثار بسيار مهم نماز قرب به خداوند است. اين اثر روح عبادت و نماز را تشکيل مىدهد و يکى از آيات قرآن هدف آفرينش انسان عبادت بيان شده است (1) که حکايت گر بعد معنوى نماز و اهميت آن است، امام على(ع) فرمود: «الصلوة قربان لکل تقى (2)، نماز وسيله تقرب هر پرهيز کارى به خداوند است».
در برخى از روايات از نماز به عنوان معراج مؤمن ياد شده که اشاره به آثار معنوى آن مىباشد
2- ياد خدا و آرامش روانى :در قرآن آمده است: «اقم الصلوة لذکرى(3)، نماز را بر پا دار تا به ياد من باشى». يکى از نويسندگان در تفسير اين آيه مىنويسد: «روح واساس و هدف و پايه و مقدمه و نتيجه و بالاخره فلسفه نماز همان ياد خدا است. همان «ذکر اللَّه» است که در آيه فوق به عنوان برترين نتيجه بيان شده است»(4) ذکر و ياد خداوند نقش تعيين کننده در آرامش روانى دارد. نماز به عنوان ذکر خدا به انسانهاى نماز گذار آرامش مىدهد، «ألا بذکر اللَّه تطمئن القلوب(5)، آگاه باشيد ياد خدا مايه اطمينان است».
3- عامل باز دارنده از گناه :يکى از آثار مهم نماز جلوگير از گناه است: «إنّ الصلوة تنهى عن الفحشا و المنکر»(6). طبيعت نماز از آن جا که انسان را به ياد خدا نيرومندترين عامل بازدارنده يعنى اعتقاد به مبدأ و معاد مىاندازد، داراى اثر بازدارندگى از فحشا و منکر است. انسان که به نماز مىايستد و تکبير مىگويد، خدا را از همه چيز بالاتر مىشمرد... بدون شک در قلب و روح چنين انسانى، جنبشى به سوى حق و حرکت به سوى پاکى و جهشى به سوى تقوا پيدا مىشود...» (7)
4- گناه زدايى :يکى از آثار بسيار مهم نماز گناه زدايى است. نماز وسيله شستشو از گناهان و مغفرت و آمرزش الهى است(8). پيامبر(ص) از ياران خود سؤال کرد: اگر بر در خانه يکى از شما نهرى از آب صاف و پاکيزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شستشو دهيد، آيا چيزى از آلودگى و کثافت در بدن او مىماند؟ در پاسخ عرض کردند،نه. حضرت فرمود: نماز درست هماننداين آب جارى است. هر زمان که انسان نماز مىخواند، گناهانى که در ميان دو نماز انجام شده است، از بين مىرود.»
5- غفلت زدايى :بزرگترين مصيبت براى رهروان راه حق آن است که هدف آفرينش خود را فراموش کند. و غرق در زندگى مادى و لذائذ زودگذر گردند، اما نماز به حکم اين که در فواصل مختلف در هر شبانه روز پنج بار انجام مىشود، مرتباً به انسان اخطار مىکند و هشدار مىدهد و هدف آفرينش او را خاطر نشان مىسازد... و اين نعمت بزرگى است که انسان وسيلهاى در اختيار داشته باشد که در هر شبانه روز چند مرتبه به او بيدار باش گويد.(10)
6- تکبر زدايى: يکى از عوامل مهم تکبر زدايى نماز است، زيرا انسان در هر شبانه روز هفده رکعت و در هر رکعت دو بار پيشانى بر خاک در برابر خدا مىگذارد و خود را ذره کوچکى در برابر عظمت او مىبيند، از اين رو پردههاى غرور و خودخواهى را کنار مىزند. از اين رو على(ع) بعد از بيان فلسفه عبادت، يکى از آثار تکبر زدايى بيان نمود: «خداوند ايمان را براى پاکسازى انسان هااز شرک واجب کرده است و نماز را براى پاکسازى از کبر»
7- عامل پرورش فضائل اخلاقى :نماز روح اخلاص و خداباورى را در انسان افزايش مىدهد و نتيجه آن پرورش فضايل اخلاقى است، انسان با نماز خواندن خود را از جهان محدود ماده و چهار ديوار طبيعت بيرون مىبرد و به ملکوت آسمانها دعوت مىکند و با فرشتگان هم صدا مىشود و خدا را درهمه حال حاضر و ناظر مىداند .
8- همگرايى : يکى از آثار مهم اجتماعى و سياسى نماز، همگرايى است، برگزارى نماز جمعه و جماعت، وحدت مسلمانان را به نمايش مىگذارد زيرا مسلمانان با صفوف فشرده در کنار هم قرار گرفته و با اوضاع سياسى و اجتماعى جهان آگاهى پيدا مىکنند. خطيب جمعه با بيان احکام و طرح مسايل سياسى و اجتماعى به نمازگزاران رشد سياسى مىدهد شايد به خاطر آثار مهم نماز جمعه و جماعت است که در آموزههاى دينى به اين دو فريضه اهميت خاصى داده شده است.(12) پيامبر اسلام(ص) فرمود: «خداوند نماز جمعه را بر شما واجب کرده است هر کس آن را در حيات من يا بعد از وفات من از روى استخفاف يا انکار ترک کند، خداوند او را پريشان مىکند و به کار او برکت نمىدهد. بدانيد نماز او قبول نمىشود، بدانيد زکات او قبول نمىشود، بدانيد حج او قبول نمىشود،..، تا از اين کار توبه کند...»(13(
9- نفى طاغوت و ايستاگى در مقابل ستم :انسانى که فقط خداوند را عبادت نمايد در مقابل او سر تعظيم و تسليم فرود آورد، هر چه غير خداوند است، براى او حقير و کوچک مىشود و کسى نمىتواند با ظلم و ستم بر او چيره شود. و در مقابل گردنکشان و ظالمان سر تسليم فرود نمىآورد و با طاغوت کنار نمىآيد. خداوند اين مسئله را يکى از اهداف بعثت پيامبر(ص) دانسته است: «و در ميان هر امتى، پيامبرى را مبعوث کرديم تا خداوند را عبادت نماييد و از طاغوت (هر چه در مقابل خدا است) پرهيز کنيد.()14)آيه 56)
پى نوشتها:
1- ذاريات(51)، آيه )56
2- نهج البلاغه، کلمات قصار، جمله 136، بااقتباس
3- تفسير نمونه، ج 16، ص 292. - طه(20)، آيه 14.
4 - تفسير نمونه، ج 16، ص 289 –
5-رعد(13)، آيه 28 .
6- عنکبوت (29)، آيه 45. 7
7 - تفسير نمونه، ج 16، ص 284-
8 همان، ص 290.
9 - وسايل الشيعه، ج 3، ص 7.
10 - تفسير نمونه، ج 16، ص 290 – 291
11- نهج البلاغه، کلمات قصار 252.
12 - جمعه (62) آيهى 9، تفسير نمونه، ج 24، ص 125بعد.
13 – وسايل الشيعه، ج 5، ص 7. 14 - نحل (16)، آيه 36.
محمدرضا معینی
|